Yaşlılarımız İçin Günlük Yaşam Öz Bakım İlişkileri

Güvenli Çevre

Hijyen uygulamaları, kayıp düşme, sıcak su yanıkları, kontamine malzeme kullanımı sonucu enfeksiyon gibi risklere sahiptir.

Travmadan korumak için, duş/küvet banyo sırasında yaşlıya yardım edilmelidir. Sandalye, korkuluk veya tutunma askıları yaşlının destek alabileceği, düşme tehlikesini azaltan önlemlerdir.

Kaygan zemin, düşmelere ve kırıkların oluşmasına neden olabilir. Banyo yüzeyinin kaymayan malzeme ile kaplanması gerekir. Yaşlının kullandığı terlik vb. malzeme kaygan olmamalıdır.

Yatak içinde silme banyo sırasında ise, yaşlının rahat etmesi, destek alması ve düşme riskini azaltmak için uzak taraf yatak kenarlığı kaldırılmalıdır.

Banyo, banyo küveti ya da yatak banyosu sırasında kullanılan küvet vb. malzemeler her kullanım sonrası, temizlenmeli ya da dezenfekte edilmelidir. Tüm yıkanabilir malzemeler yıkandıktan sonra mutlaka kurulanmalı, kullanılmadığı zaman kuru olması sağlanmalıdır.

Enfeksiyon geçişini en aza indirmek için, mümkünse tek kullanımlık ördek, sürgü, böbrek küvet kullanılmalıdır. Bu malzemelerin plastikten yapılmış olması, mikroorganizmaların çoğalması ve taşınmasını kolaylaştıran bir faktördür.

Hijyen uygulamaları için hazırlanan suyun sıcaklığı, yetişkinler için en fazla 46°C olmalıdır. Ancak, uygulama sırasında sıcaklık en fazla 43°C olmalıdır. Özellikle yaşlı bireyler ya da diabetik nöropatisi olan hastaların sıcak algılaması azaldığı için cilt yanıkları oluşabilir.

Oral mukoza enfeksiyona karşı vücudun savunma sisteminin bir parçasıdır. Ağız bakımı yaşlının güvenli çevresinin sürdürülmesinde önemlidir. Ağız bakımında aseptik teknik uygulanmasına gerek yoktur ancak tüm malzemeler temiz ya da tek kullanımlık olmalıdır.

Enfeksiyon geçişini önlemek için tüm önlemler alınmalıdır. Bakıcı yaşlı için, ağız bakımına başlamadan önce ve ağız bakımını bitirdikten sonra ellerini yıkamalıdır.

Bakım vericinin, Hepatit B ya da HIV gibi kanla bulaşan ancak tükürük de de var olan viral enfeksiyonlardan kendisini korumalıdır. Ağız bakımı sırasında, oral mukoza ve tükürük ile direkt temas edildiği için, işlem boyunca mutlaka eldiven giyilmelidir.

Lösemi gibi malign hastalığı olan ve sitostatik ilaç tedavisi alan yaşlı hastalar, enfeksiyon açısından normalden daha fazla risk altındadır. Özel ağız bakımı uygulanması gerekir.

Eğer mümkün ise, enfeksiyon riskini en aza indirmek için, hemşire bir kez işlemi gösterdikten sonra, yaşlılar kendileri ağız bakımını uygulamalıdır. İşlemin önemi yaşlıya açıklanmalı ve bakıcı eğitim için zaman ayrılmalıdır.

Öksürme ve yutma refleksi zayıf yaşlı hastalar için ağızdan aspirasyon malzemeleri hazır bulundurulmalı ve ağız temizliği süresince oral kavitedeki sıvı¬nın aspire edilme tehlikesini önlemek için kullanılmalıdır.

Özellikle perine temizliği yapılırken, temizleme işlemi önden arkaya doğru yapılmalıdır. Mümkünse tek kullanımlık malzeme kullanılmalıdır. Böylece anal bölgedeki mikroorganizmaların, idrar yollarına bulaşması engellenir.

İletişim

Hijyen uygulamalarının yapılış zamanı ve kullanılacak malzemeye karar verilirken, yaşlının tercihleri ve alışkanlıkları göz önünde bulundurulmalıdır. Bireyin tercihleri öğrenilmeli, sosyo-kültürel ve dinsel farklılıkları gözlenmelidir.

Hijyen uygulamalarının bir başkasının yardımı ile gerçekleştirilmesi nedeniyle, tüm hijyen uygulamaları yaşlıda utanma duygusu yaratabilir. Yaşlının duygularını ifade etmesine izin verilmelidir.

Uygulama sırasında, yaşlı bilgilendirilmeli ve günlük yaşamında hijyen uygulamalarını nasıl, hangi sıklıkta, hangi malzeme ile yapacağı konusunda eğitim verilmelidir. Bilinci kapalı yaşlı ve hastaların temizlik ihtiyaçları karşılanırken bile, işlem hakkında kendisi ile konuşulmalı, işlem hakkında bilgi verilmelidir.

Ağrı varlığı, hijyen uygulamalarını ve yapılma zamanını etkiler. Özellikle yatak içinde silme banyo, saç banyosu sırasındaki hareketler, ağrının artmasına neden olabilir. İşlem öncesi, yaşlı ve hasta ile konuşularak ağrı varlığı ve şiddeti değerlendirilmelidir.

Kurumuş ve enfekte olmuş ağız, yaşlı ve hastaların rahat konuşmasını engeller ve kuru dudaklar konuşurken ağrı/acı oluşmasına neden olur. Bu nedenle, uygun bir ağız bakımı iletişime yardım eder. Ağızda oluşan ferahlık hissi, hastanın moralini düzeltir, diğer insanlarla konuşması ve ilgilenmesi için onu cesaretlendirir.

Solunum

Yatak içinde verilen silme banyo sırasında hasta en az seviyede hareket ettirilmelidir. Özellikle dispne var ise, hareketler hastanın solunum sıkıntısını arttırmayacak biçimde olmalıdır.

Oksijen tedavisi uygulanan yaşlı ve hastalarda yüz temizliği, saç banyosu ve ağız temizliği sırasında maske ya da nazal kanül çıkarılabilir. Ancak yatak banyosu sırasında tekrar takılmalıdır. Oksijen tedavisi oral mukozayı kurutacağı için düzenli olarak ağız bakımı uygulanmalıdır.

Öksürük ve balgamı olan hastalara, diş ve dişeti etrafına yapışmış mukusu temizlemek için düzenli olarak ağız temizliği uygulanmalıdır. Ağız temizliği, ferahlık hissi
yaratmak için solunum fizyoterapisinden sonra yapılmalıdır.

Beslenme

Ağız bakımının yemekten sonra yapılması daha uygundur. Yaşlı ve hastalar kendi ağız bakımlarını yapmaları için cesaretlendirilmelidir. Dişler, temizlik sonrası iyice durulanmalıdır.

Kendi bakımını yapabilen yaşlı ve hastalar için bakım verici, yalnızca malzemelerin hazırlanması ve yaşlı ve hastaya yardım edilmesinden sorumludur. Kendi bakımına katılması için yaşlı ve hastanın cesaretlendirilmesi, yaşlı ve hasta eğitiminin önemli bir parçasıdır.

Kuru ya da kirli ağız, yaşlı ve hastanın yemek yemesini olumsuz etkiler. Ağız hijyeninin iyi ve düzenli yapılması, tat almayı arttırır. Tam tersi olarak, oral yolla beslenmesine izin verilmeyen yaşlı ve hastalar, tükürük salgısını uyararak yiyeceklerin nemlenmesini sağlamak için sık sık ağız bakımına ihtiyaçları vardır. Böylece ağız mukozasının bütünlüğü sürdürülür.

Bazı yaşlı ve hastalar nazogastrik sonda ya da total parenteral beslenme katateri ile eve giderler ve kendi bakımlarını kendileri yapabilene kadar, ağız bakımı için evde bakım hemşiresinden yardım alırlar. Yeterli sıvı alımı sağlıklı ağız mukozası nemliliğinin sürdürülmesi için gereklidir.

Antihistaminikler, antidepresanlar, antikolinerjikler, antipsikotik ve sitostatik ajanlar, steroidler gibi ilaçlar ağız mukozasını olumsuz etkiler. Bu nedenle oral kavitenin düzenli olarak değerlendirilmesi gerekir. Oral steroid inhalasyonu kullanan yaşlı ve hastalara, her inhalasyon sonrası su ile ağzını çalkalaması tavsiye edilmelidir.

Boşaltım

Özellikle banyo öncesi, yaşlı bireyin boşaltım ihtiyacı karşılanmalı, bunun için fırsat verilmelidir.

Bireysel Temizlik ve Giyim

Banyo uygulamaları sırasında, bireyin cildi normal ve anormal bulgular yönünden gözlenmelidir. Ciltte görülen kızarıklık, morarma, yara vb. bulgular mutlaka rapor edilmelidir. Ayrıca ciltte parazit ısırıkları varlığı kontrol edilmeli, varlığı tespit edildiğinde; cilt ve giysiler özel solüsyon ve yöntemlerle temizlenmelidir.

Sabun, cilt kurumalarına neden olabilir. Kullanılan sabunun, cildi kurutucu özelliği olmamalıdır. Kuru cilt üzerinde oluşan çatlaklar, mikroorganizmaların vücuda girmesi ve yerleşmesi için uygun ortam sağlar.

Bu nedenle, uygulama sonrası, cilt çok iyi durulanmalı, üzerinde sabun artığı kalmamalı ve işlem sonrası uygun bir nemlendirici ile cildin kuruması önlenmelidir. Sabun ve su, yaralı cilt için zararlı olabilir. Bu nedenle, cilt uygun bir solüsyonla ve özel yöntemlerle temizlenmelidir.
Özellikle yüksek ateşi olan bir yaşlı ve hastanın bireysel temizliğine yardım etmek, terin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar, kötü koku oluşmasını engeller.

İntravenöz / Santral Venöz Katater varlığı, serumun takılı olması nedeniyle yaşlı ve hastalar giysilerini yardımsız değiştiremezler ya da değiştirmekten korkarlar. Yardıma ihtiyaçları vardır.

Yaşlı, hasta ve hastalığa karşı fizyolojik ve psikolojik tepkileri hakkında bilgi toplarken, kişinin hijyen alışkanlıkları hakkında da bilgi edinilebilir. Bu bilgi eğitim için iyi bir fırsat oluşturur. Tedavi ve hemşirelik bakımı için yapılan işlemler, oral hijyen ve diş bakımı ile ilişkili sağlığı geliştirmede tüm aileyi kapsamalıdır.

Tırnakların kesilme biçimi ve ayak temizliği, diabetik ya da periferik vasküler hastalığı olan yaşlı ve hastalarda çok önemlidir. Yaralanmalar, kesikler, tırnak batmalar iyileşmeyen / geç iyileşen yaralara neden olabilir. Bu nedenle çok kısa kesilmemeli, düz kesilmelidir.

Uzun süre sırt üstü yatan yaşlı ve hastaların, kafa arkasındaki saçları dökülebilir, kir ve yağ ile karışarak keçeleşebilir. Bu nedenle, sık sık temizlenmeli, saçlar taranmalı ve kan dolaşımını hızlandırmak için masaj yapılmalıdır.

Beden Sıcaklığının Kontrolü

Banyonun rahat bir ortamda yapılabilmesi için oda sıcaklığının 18-21 derece olması gerekir. Böylece vücuttan ısı kaybı önlenmiş olur. Vücut banyosuna başlamadan önce oda sıcaklığı kontrol edilmeli, hava akımı olmayan bir ortam sağlanmalıdır.

Vücut sıcaklığı yüksek olan yaşlı ve hastaların rahatlaması ve vücut sıcaklığının düşmesi için ılık su ile banyo yaptırılabilir. Araştırmalara göre, fizyolojik vücut sıcaklığını değiştireceği için soğuk/buzlu su kullanılmamalıdır.

Hareket

Hareket edemeyen, yürüyemeyen yaşlı ve hastaların banyo küveti içine alınmasında ya da küvetten sandalyeye taşınmasında mekanik taşıyıcılar kullanılmalıdır.

Uyku

Ilık su ile yapılan banyo, kasların gevşemesini sağlar, ağrıyı azaltır, rahatlık hissi verir. Gevşeme, rahat bir uyku için gereklidir.

Cinselliğin İfadesi

Yatak içinde silme banyo ya da duş biçiminde banyo sırasında hasta yalnız değildir. Bu, yaşlı ve hastanın utanmasına neden olabilir. Bakıcının davranışları ve iletişim kurma becerisi utanma duygusunun azaltılmasında etkili ve önemlidir. Ancak tüm uygulamalarda gizliliğin sağlanması ve korunması en temel koşuldur.

Temizlik ve rahatlama hissi olumlu vücut imajının gelişmesinde ve özgüvenin sürdürülmesinde önemlidir. Banyo sonrası, parfüm, deodorant, traş losyonu gibi uygulamalar yaşlı ve hastanın kendisini iyi hissetmesine neden olur.

Bireyin utanma duygusunu azaltmak ve kendi bakımına katılarak özgüvenini arttırmak için, yaşlı ve hastanın yapabileceği el, yüz, ağız, perine bölgesi temizliği kendisine yaptırılabilir. Temizlik malzemelerinin ve giysilerin seçimi, yaşlı ve hastaya bırakılmalı, tercihleri göz önüne alınmalıdır.

Yaşlılarınıza Bakıcılar
Yaşlı ve hastalarınızın özelliklerini tanıyabilen, günlük bakımlarını yapabilecek, gerekli egzersizler ile hasta ihtiyaçlarına cevap verecek alanda uzman bakıcılar.

Yaşlı Bakıcısı Çalışma Şekli Yatılı:
 Yatılı tam zamanlı haftada bir gün 24 saat izin kullanırlar aile ile yapılan anlaşma gereği hafta içi veya hafta sonu izin kullanılır.

Yaşlı Bakıcısı Hizmet Tanımları
• Yaşlı ya da hastanın ihtiyaçlarını belirleme
• Günlük yeme-içme, egzersiz ve yatak içi bakımının yapılması,
• İlaç ve beslenme desteğinin eksiksiz en uygun şekilde yapılması,
• Yaşlı ve hastanın moral ve motivasyonunu anlayabilme ve destek olabilme,
• İlk yardım bilgisine sahip olmaları

Yaşlı Bakıcısı Çalışma Şekli Gündüzlü:
Günde 8 veya 9 saat çalışırlar – Cumartesi ve Pazar izin kullanırlar