Alzheimer

Yeterli bilgiye sahip bakıcılar hem kendileri hem de Alzheimer hastalığı (AH) sahibi kişiler için daha iyi bir hayat sağlayabilirler.

Alzheimer Hastalığı Hakkında Temel Bilgiler

Demans

Demans, bir hastalık sürecinin sonucu olarak ortaya çıkar. Hastalık, kişinin hafıza, düşünme ve davranış bozuklukları göstermesi halinde doktoru tarafından teşhis edilir ve kişinin demans hastalığına -AH ya da ilgili bir bozukluk- yakalandığı bildirilir.

Ailenin fark edebileceği ilk işaretler yakın zamanda olmuş olayları hatırlamada yaşanan problemler ve rutin, alışıldık işleri yapmada görülen zorluklardır.

Kişi ayrıca kafa karışıklığı, kişilik değişiklikleri, davranış değişiklikleri, karar verme sorunları, kelimeleri bulmada zorluk çekme, düşüncelerini toparlama ya da yönleri takip etme gibi sorunlar yaşayabilir. Aynı şekilde yaygın olan bir durum da vasküler demanstır.

Alzheimer Hastalığı

Alzheimer hastalığı (AH) beynin düşünme, hafıza ve dil bölümlerini etkiler. Hastalığın başlangıcı sinsidir ve yıkım genellikle yavaştır. Günümüzde hastalığın sebebi bilinmemekte ve şifası bulunmamaktadır.

Alzheimer hastalığının adı, 1906 yılında alışılmadık bir akıl hastalığından öldüğü düşünülen bir kadının beyin dokusundaki değişiklikleri betimleyen Dr. Alois Alzheimer’dan gelmektedir. Bu değişiklikler bugün Alzheimer hastalığının karakteristik anormal beyin değişiklikleri olarak bilinmektedir.

AH, toplumun bütün gruplarını etkiler ve sosyal sınıf, etnik grup ya da coğrafi bölge ile bir ilgisi bulunmamaktadır.

Ayrıca, AH yaşlılar arasında daha sıklıkla görülmekle birlikte genç insanlar da hastalıktan etkilenebilmektedirler.

Alzheimer Hastalığının Semptomları

AH her insanı farklı biçimde etkiler. Etkisi büyük ölçüde kişinin hastalıktan önce nasıl olduğu ile ilgilidir, örneğin, kişilik, fiziksel durum ve yaşam biçimi gibi.

AH’nın semptomları üç gelişim aşaması bağlamında en iyi anlaşılabilir  -erken, -orta ve -geç dönem.

Daha önce belirtildiği gibi, AH hastalığı olan herkes bütün bu semptomları göstermez ve bu semptomlar kişiden kişiye değişir. Bu aşamalar bakımı üstlenenlerin potansiyel problemlerin farkında olmaları ve gelecekte ihtiyaç duyulacak bakım gerekliliklerine hazırlanmaları açısından rehberlik edebilirler. Hiçbir hasta hastalığın ilerleyişini bir diğeri ile aynı şekilde yaşamaz.

Bu semptomların bazıları aşamaların herhangi birinde ortaya çıkabilir, örneğin geç dönemde sıralanmış olan davranış orta dönemde yaşanabilir. Aynı zamanda bakımı üstlenenler her dönemde kısa, aklı başında dönemler yaşanabileceğinin farkında olmalıdırlar.

Erken Dönem

Erken dönem, profesyoneller, akrabalar ve arkadaşlar tarafından genellikle gözden kaçırılır ve yanlış bir şekilde “yaşlılık” ya da yaşlanmanın normal bir parçası gibi adlandırılır. Hastalığın ilk başlangıcı sinsi olduğu için başladığı kesin tarihi belirlemek zordur.

Kişi;

• Konuşmayla ilgili zorluk çekebilir
• Önemli hafıza kayıpları -özellikle kısa dönemli- sergileyebilir
• Zamanı şaşırabilir
• Tanıdığı yerlerde kaybolabilir
• Karar vermede güçlükler yaşayabilir
• İnisiyatif ve motivasyon eksikliği gösterebilir
• Depresyon ve sinirlilik belirtileri gösterebilir
• Hobi ve aktivitelerine ilgisini kaybedebilir

Orta Dönem

Hastalık ilerledikçe, problemler daha belirgin ve kısıtlayıcı olmaya başlar. AH olan kişi günlük yaşamında zorluklar çekebilir ve;

• Çok unutkan olabilir - özellikle yakın zamanda yaşanmış olayları ve kişilerin isimlerini hatırlamada
• Kendi başına sorunsuz bir şekilde yaşayamaz hale gelir
• Yemek pişiremez, temizlik ya da alışveriş yapamaz
• Son derece bağımlı hale gelebilir
• Kişisel hijyen açısından yardıma ihtiyaç duyabilir. Örneğin; tuvalet, yıkanma ve giyinme
• Giderek artan konuşma zorluğu çeker
• Dolaşma zorlukları ve diğer davranışsal anormallikleri gösterir
• Evde ve topluluk içinde kaybolur
• Halüsinasyonlar olabilir

Geç Dönem

Bu, tamamen bağımlılık ve hareketsizlik dönemidir. Hafıza sorunları oldukça ciddidir ve hastalığın fiziksel yanı gittikçe göze çarpar hale gelir.

Kişi;

• Yemek yemede zorluklar yaşayabilir
• Akrabalarını, arkadaşlarını ve alışıldık nesneleri tanımaz
• Olayları anlama ve yorumlama güçlüğü çeker
• Ev çevresinde yolunu bulamaz olur
• Yürüme zorluğu çeker
• Mesane ve bağırsak sorunları yaşar
• Toplum içinde uygun olmayan davranışlar gösterir
• Tekerlekli sandalye ya da yatağa bağlı hale gelir

Alzheimer Hastalığının Sebepleri

Günümüzde AH’nın sebepleri bilinmemektedir. Ancak, AH’na sebebiyet vermeyen hususlar bellidir.
AH;

• Damar sertleşmesi yüzünden ortaya çıkmaz
• Beynin normalden az ya da fazla kullanılması yüzünden ortaya çıkmaz
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara bağlı değildir
• Enfeksiyon sonucu oluşmaz
• Yaşlılık yüzünden oluşmaz, yaşlanma sürecinin doğal bir parçası değildir
• Alüminyum ya da diğer metallere maruz kalınması yüzünden gelişmez

Teşhisin Önemi

Erken teşhis bakımı üstelenen kişinin hastalıkla başa çıkmak için daha hazırlıklı olması ve nelerle karşılaşacağını önceden bilmesi açısından önemlidir. Teşhis geleceği planlama yolunda atılan ilk adımdır.

Teşhis koymak için basit bir test bulunmamaktadır. Alzheimer hastalığını teşhisi kişinin fiziksel ve mental durumunun muayenesinin yanı sıra, yakın bir akraba ya da arkadaşından kişinin geçmişinin incelenmesiyle konulur.

Hafıza kaybına yol açabilecek diğer hastalıkları ya da koşulları dışlamak çok önemlidir. Alzheimer hastalığının teşhisi ancak beynin otopsiyle incelenmesi sonucunda kesinleşebilir.

Tedavi

Şu anda Alzheimer hastalığı için kesin şifa anlamında bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak, Alzheimer hastasının olduğu kadar hastanın bakımını üstlenen kişinin de üzerindeki yükü azaltmak için yapılabilecek çok şey vardır.

Daha fazla bilgi için doktorunuza, sosyal memurlara ya da diğer sağlık uzmanlarına danışabilirsiniz.

Bazı ülkelerde hafif ve orta şiddetli arası AH olan kişiler için birtakım ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar tedavi sağlamamakla birlikte AH’nın semptomlarını gösteren kimi hastalara yardımcı olabilir. Bakımı üstlenen kişiler bu konuda daha ayrıntılı bilgi almak için en yakın Alzheimer derneğine ya da doktorlarına danışabilirler.

Vasküler Demans

Alzheimer hastalığı demansın en yaygın sebebidir. Aynı şekilde yaygın olan bir durum da beynin küçük bölgelerine giden kanın kesilmesi ve beynin bu bölümlerinin ölmesi ile ortaya çıkan vasküler demanstır.

Nedeni

Multipl inmeye (enfarktüs) beyindeki kan damarlarının yırtılmasına ya da kanın damarlarda ilerlemesini engelleyecek şekilde kan pıhtılaşmasına yol açan yüksek kan basıncı sebep olabilir.

Semptomlar

İlk atak ani ya da sinsi olabilir. Fark edilen ilk semptom genellikle kısa süreli hafızanın kaybıdır. Bundan sonra, küçük inmeler ortaya çıktıkça gittikçe daha çok yeti yitimi olur. Hastalık genellikle zihinsel fonksiyonların gittikçe düştüğü, ardından stabilize olduğu -ve hatta bir süre için ilerlediği- ancak daha sonra tekrar düşmeye devam ettiği bir süreçte adım adım ilerler.

Akut zihin karışıklıkları oldukça yaygındır. Hastalığın erken aşamalarında kişiliğin görece korunması çabası ve yetersizlik genellikle Alzheimer hastalığında olduğundan daha fazla fark edilir.

Teşhis

Teşhis sorunun ayrıntılı hikâyesinin öğrenilmesi ve kişinin fiziksel ve zihinsel durumunun incelenmesiyle konulur.

Tedavi

Vasküler demans için iyileştirici bir tedavi yoktur. Ancak, diyet, egzersiz ve/veya ilaçlarla kan basıncının kontrolü vasküler demansı önlemenin en iyi yolu olabilir.

Yaşlılarınıza Bakıcılar
Yaşlı ve hastalarınızın özelliklerini tanıyabilen, günlük bakımlarını yapabilecek, gerekli egzersizler ile hasta ihtiyaçlarına cevap verecek alanda uzman bakıcılar.

Yaşlı Bakıcısı Çalışma Şekli Yatılı:
 Yatılı tam zamanlı haftada bir gün 24 saat izin kullanırlar aile ile yapılan anlaşma gereği hafta içi veya hafta sonu izin kullanılır.

Yaşlı Bakıcısı Hizmet Tanımları
• Yaşlı ya da hastanın ihtiyaçlarını belirleme
• Günlük yeme-içme, egzersiz ve yatak içi bakımının yapılması,
• İlaç ve beslenme desteğinin eksiksiz en uygun şekilde yapılması,
• Yaşlı ve hastanın moral ve motivasyonunu anlayabilme ve destek olabilme,
• İlk yardım bilgisine sahip olmaları

Yaşlı Bakıcısı Çalışma Şekli Gündüzlü:
Günde 8 veya 9 saat çalışırlar – Cumartesi ve Pazar izin kullanırlar